RAYBALAMA


  Deliğin matkapla delinmesinin ardından rayba denilen bir kesici takım ile küçük miktarlarda talaş kaldırma işlemine raybalama denir. 
  Raybalama ile 0.006mm den daha küçük hassasiyetlerde ölçü elde etmek mümkündür. Bunun nedeni ise; raybanın kesici ağızlarının çokluğundan talaş payının az oluşundan ve devir sayısının düşük olmasından kaynaklanmaktadır. 

Rayba Çeşitleri: 

Silindirik Raybalar: 
 Silindirik deliklerin raybalanması için kullanılan raybalardır. 

Konik Raybalar: 
 Konik raybalar silindirik delikleri konik hale getirmek için kullanılan raybalardır. Konik pimlerin delikleri, mors kovanları gibi konik yuvalar konik raybalarla işlenir. Konik raybalar koniklik oranlarına bağlı olarak üç tiptir; Pim raybaları,Mors raybaları,Musluk raybaları 

Ayarlı Raybalar:
 Raybaların en verimlisi ayarlı olanlarıdır. Ölçüsünün üstünde ve altında yeterli bir aralıkta isteniler çapa göre ayarlanabilir. Bu aranan bir özelliktir.

El Raybaları: 
 El raybalarının kesme yapan ağız boyu ve bunu takip eden yardımcı ağız boyu uzundur. Bunun nedeni ise raybanın delik içerisinde kolay ağızlamasını sağlamak ve elle döndürme kuvvetinin azaltılmasıdır. El raybaları boyu en az çapı kadar olan boydan boya delinmiş deliklere çekilir. 

Makine Raybaları: 
 Makine raybalarının yataklanan zırhlı kısımları ile esas kesme yapan ağız kısımları el raybalarından daha kısadır. Çünkü rayba makinede çekilirken makinenin mili tarafından yataklanmaktadır. Makine raybaları genellikle konik saplı olarak imal edilirler.Ayrıca makine raybalarının uç koniklik boyu daha kısadır.Esas kesici kenarı bu ağızlar oluşturmaktadır. Bu nedenle makine raybaları kör delikler için daha uygundur. 

Rayba Payı: 
 Rayba delik sonrasında yapılan ikinci bir işlem olduğundan delme işleminde standartlarda belirtildiği miktarlarda rayba payı bırakılmalıdır. Eğer daha fazla rayba payı bırakılacak olursa rayba çekmek zorlaşır hatta rayba kırılabilir.

Raybanın Uygulanışı:
 Raybanın kesici ağızları, ekseriya, delik eksesine paralel olarak hareket eder. Kesici ağızların iyi şekilde talaş kaldırması için delik yüzeyine dar bir kısmiyle değmesi gerektir. Bunun içindir ki kesici ağızların sırtları boşaltılmış ve boydan boya dar bir şerit halinde bir zırh bırakılmıştır.
 Daha önce açılmış bulunan deliğe dikkatlice sokulan rayba döndürülerek hareket ettirilirse kesici ağızlar delik yüzeyinden gayet ince bir talaş katmanı kaldırır. Raybayı kendi çapından daha küçük bir deliğe kolayca sokabilmek için uç kısmı konik yapılmıştır. Buna başlangıç kesme ucu adı verilmiştir. Asıl kesme işlemini bu uç yapar. Silindirik kısımdaki zırh yüzeyler raybaya klavuzluk eder. Başlangıç ;kesme uçlarının boyu deliğin cinsine ve malzemenin sertlik derecesine göre değişir. Başlangıç kesme uçlarının boyu, kör fideliklerle yumuşak malzeme için kısa yapılır. Boydan boya açılmış deliklerle sert olan malzemenin raybalanması için kesme ucu uzun yapılır. Makine raybalarının ucu çaplarına göre çeşitli konikliklerde yapılır. Bunların boyu ekseriya kısa seçilir. Konik raybalarda ayrıca başlangıç kesme ucuna lüzum olmadığı kolayca anlaşılır. Çünkü esasen konik olan rayba deliğe kolayca girer. Koniklik yüzünden zorlanmalara elverişli bulunan bu raybalar çabuk kırılabilir. Çünkü kesici ağızlar bütün boyunca malzemeyi kavrar. İşte bu sebepten konik raybaların dikkatli kullanılması gerekir.
 Üzerinde kama oluğu bulunan deliklere düz ağızlı rayba çekmek doğru değildir. Bunun sebebini anlamak kolaydır. Çünkü düz olan kesici ağızlar, oluk kenarına takılır. Şu halde bu türlü işlerde mutlaka helisel ağızlı raybalar kullanılmalıdır. Burada ağızlar helisi takip ettiği için yani rayba eksesine göre eğik olduğu için oyuk kenarına takılması mümkün değildir.